Katholieke scholen anno 2014. Adieu? (2014)
Waar is God? Vroeger was het antwoord eenduidig: God is overal, in de hemel, op de aarde, en op alle plaatsen. Vandaag is het geen boek, maar zijn het de leerlingen zelf die een eigen antwoord formuleren. De tijden van het catechismusonderwijs liggen ver achter ons. De herinnering eraan bezorgt sommige oudere oud-leerlingen afkeer en andere heimwee. Toch blijft Sint-Jan Berchmans – what’s in a name – een katholieke school die volgens het schoolreglement is "gegrondvest op de persoon van Jezus Christus."
De verwijzing naar Christus binnen het katholieke onderwijsnet is geen fossiel uit lang vervlogen tijden, maar een getuigenis van het geloof dat ook anno 2014 het christendom een plausibele keuze is. Deze keuze wordt genomen in een snel evoluerende schoolcontext waarin christenen een minderheid vormen. Een groeiend aantal leerlingen komt uit een andere religieuze context of bevraagt het christelijke verhaal. De jongere oud-leerlingen herinneren zich ongetwijfeld het salvo aan kritische vragen dat onder andere mijnheer Seliaerts en mijnheer Peeters te verwerken kregen. Deze vragen zijn niet problematisch, maar tonen wel tekenend aan dat de schoolidentiteit en de identiteit van de individuele leerlingen niet langer overeenstemmen. Dit werpt een identiteitsvraagstuk voor de voeten van alle katholieke scholen in Vlaanderen. Hoe kan een katholieke school haar christelijke visie waarmaken ten dienste van de identiteitsvorming van de steeds diverser wordende schoolpopulatie en hoe kan omgekeerd die groeiende diversiteit voedend zijn voor het katholieke project van de school?
Scholen die een plausibel christelijk antwoord zoeken voor dit vraagstuk kunnen rekenen op de steun van de Faculteit Theologie en Religiewetenschappen van de KU Leuven, waar een oud-leerling, Jan Bouwens (96LAWE), mee aan het roer staat van een groots opgezet wetenschappelijk onderzoek naar de katholieke schoolidentiteit. Dit onderzoek, onder leiding van prof. dr. Didier Pollefeyt, zoekt niet enkel naar een wetenschappelijke onderbouw, maar trekt ook het veld in om de christelijke identiteit van individuele Vlaamse scholen te meten.
Uit onderzoek bij bijna 21.900 leerlingen, schoolpersoneelsleden en ouders uit het katholieke onderwijsnet in Vlaanderen blijkt dat een school die haar katholieke identiteit op een hedendaagse en geloofwaardige manier wil voortzetten, best kiest voor een dialoogschoolmodel. Hierbij treedt de school, die haar katholieke achtergrond centraal stelt, actief in gesprek met de andere levensbeschouwingen die binnen de muren van de school zichtbaar aanwezig mogen zijn. In plaats van een school te seculariseren of alle religieuze symbolen te verbannen naar de huiskamer of het berghok, wordt de aanwezigheid van de religieuze veelheid gebruikt als een troef, zonder dat de school hierbij haar christelijke eigenheid verloochent. De dialoog vormt met andere woorden geen bedreiging voor de christelijke identiteit van de school, maar is er net de uitdrukking van. Vanuit christelijk perspectief bestaat er namelijk geen tegenstelling tussen identiteit en diversiteit. Met dit in het achterhoofd hoeft het de jongere oud-leerlingen niet te verwonderen waarom hun godsdienst-leerkrachten het salvo aan vragen net aanmoedigden.
De dialoogschool is niet te verwarren met het actief pluralistische schoolbeeld waarin alle levensbeschouwingen zogezegd op gelijke voet met elkaar in gesprek treden. In de dialoogschool blijft het christendom de voorkeursoptie, zowel in de godsdienstles als ook daar-buiten. Christelijke bezinningen verdienen bijvoorbeeld een plaats op school, net omdat ze christelijke en anders-denkende leerlingen uitnodigen om over de eigen identiteit te reflecteren. De dialoog komt met andere woorden de identiteitsvorming van alle partijen ten goede. Dit kan echter enkel door de christelijke identiteit van de school te combineren met een maximale openheid naar andere levensbeschouwingen toe.
De levensbeschouwelijke identiteit van de leerlingen en leerkrachten op SJB werd vooralsnog niet empirisch in kaart gebracht. Toch is het dialoogschoolmodel een interessante denkpiste die recht tracht te doen aan de religieuze eigenheid van de school en die van haar leerlingen en leerkrachten. Het loont dan ook de moeite eens een kijkje te nemen op www.dialoogschool.be om er meer te weten te komen over het identiteitsproject waar één van onze oud-leerlingen aan meewerkt.
Tim Opgenhaffen (07GRLA) in Het Beertje nr. 321 (december 2014)