A.B.N.-actie op S.J.B. (jaren '60) (1996)

Zoals op vele andere scholen in Vlaanderen werd begin jaren zestig ook op S.J.B. een actieve A.B.N.-actie gevoerd. De bedoeling was om het gebruik van "Algemeen Beschaafd Nederlands" te veralgemenen op school, in openbare gebouwen, op kantoor,... De actie was helemaal niet gekant tegen dialecten in Vlaanderen (ze zijn de voedingsbodem van onze levende taal). Maar in onze voortdurende strijd tegen de verfransing in Vlaanderen had het promoten van het algemeen gebruik van een keurig Nederlands in woord en schrift tot doel een cultuurtaal te ontwikkelen als waardig tegengewicht tegen die reusachtige Franse cultuurtaal.

In de scholen waren op dat gebied vooral de A.B.N.-kernen actief. Ze werden opgericht door een groep Leuvense studenten en waren verspreid over heel het Vlaamse land. Per school werd de A.B.N.-kern geleid door een hoofdpromotor en verder in elke klas een klaspromotor. Dat waren allemaal leerlingen. Een leraar-moderator stond deze leerlingen bij met raad en daad.

Op onze school werd de A.B.N.-kern in 1960-1961 opgericht door uw dienaar Raymond Dupont (toen nog leerling op het college), hierin sterk gesteund door leraar-moderator Leo Geerts en directeur Broeder Gysels.

Met allerlei keurig propaganda-materieel werd in elke klas, op de speelplaats, eetzaal, enz. actie gevoerd om keurig Nederlands te spreken zowel in de klas als op de speelplaats, sportveld, straat, tram, bus, enz. En... bij keurig taalgebruik horen ook keurige omgangsvormen (noem het misschien een beetje "etikette".) Er werden affiches uitgehangen, kleefzegels voor briefomslagen verkocht, bladwijzers verspreid, balpennen gebruikt,... allemaal met slogans voor het algemeen gebruik van keurig Nederlands.

De leerlingen die de leiding van de actie op zich hadden genomen konden steeds terecht op provinciale contactdagen te Antwerpen (Rubenshof) en eenmaal per jaar ook op de Nationale Contactdagen (driedaagse) te Leuven. Hier werd de strategie van de actie vastgelegd, hier werd getracht aan de leerlingen-promotoren ook wat achtergrond en culturele kennis en gevoel mee te geven, wat ook aardig lukte. Natuurlijk werd op die nationale contactdagen ook aan ontspanning gedacht. Het is daar dat we o.a. hebben leren "pertchoenkelen". Op de laatste namiddag kwam er gewoonlijk een belangrijke spreker voor de slottoespraak en was ook de Vlaamse Televisie aanwezig. Na al die interscolaire ontmoetingsmomenten gingen we met een geweldige dosis moed en zelfvertrouwen terug naar de dagelijkse actie.

Hoogtepunt in het schooljaar was wel de A.B.N.-week in februari. Dan was er elke dag iets te doen. Op de speelplaats verscheen de geluidsinstallatie van de school (toen nog zwaar materiaal dat bovendien zwaar onbetrouwbaar was) om tijdens de speeltijden Nederlandse muziek te spelen, berichten en slogans om te roepen,... ja de A.B.N.-propaganda-machine draaide op volle toeren (tenminste als platendraaier en micro werkten...) Ik zie Erik Van Eetvelde nog altijd met zijn koptelefoon op over de speelplaats lopen om de leidingen te testen. Toen had men zulke dingen wel nodig...

Verder werden er vergaderingen georganiseerd, acties op de speelplaats gehouden, welsprekendheidstornooien georganiseerd,... De finale van een welsprekendheidstornooi was wel de climax van de A.B.N.-week. Voor een groot publiek van medeleerlingen, ouders en een jury met "vreemde" leden, kwamen de leerlingen met een spreekbeurt of een improvisatie op het podium hun mondigheid tonen. Het waren spetterende activiteiten, die een grote weerklank kregen in en buiten de school. Heel wat jongeren geraakten inderdaad overtuigd van het nut van keurige omgangsvormen in taal en daden.

Van het één komt het ander en zo kwamen we op de provinciale en nationale bijeenkomsten ook in contact met vertegenwoordigers van andere scholen. Op een ontspanningsavond tijdens de nationale contactdagen in Leuven maakten we kennis met... jawel, met leerlingen van Mariagaarde, toen nog allemaal nette Vlaamse maagdekens. Daar scheen al vele jaren een zeer sterke A.B.N.-kern te bestaan en het is daar dat we enkele charmante collega's en hun lerares-moderator, zuster Beata Maria (later zuster Julia Anthonis) leerden kennen. Dus: wij naar onze Broeder Overste en naar hun Zuster Directrice om gemeenschappelijke activiteiten voor te stellen. In een tijd dat gemengde samenwerking nog niet zo evident was kregen we een verrassend "ja maar" te horen. We hadden eerder "nee" verwacht. We gingen naar Maris Stella, naar Immaculata en... zo ontstonden de eerste gemeenschappelijke activiteiten in een groep scholen die nu "scholengemeenschap" heet.

De welsprekendheidstornooien en diverse taalspelletjes werden interscolair georganiseerd, wat - zeker in die tijd - de belangstelling nog sterk deed toenemen. Gevolg: ruim driekwart van alle leerlingen bleef overtuigd van de noodzaak van keurige taal en omgangsvormen (zelfs van etikette) en ongeveer de helft deed moeite om het te spreken, ook buiten de klas.

Na ons werden Staf Vanneuville (64WA), Gie Vandenbril (65WA), 2733 (67WB),... hoofdpromotor. De gemengde activiteiten namen toe. We hadden ock de kleinkunst ontdekt. Jos Ghysen, Miel Cools, Louis Verbeeck, Miek en Roel,... ze kwamen in onze turnfeestzaal bewijzen hoe vrolijk en speels je met onze taal kon omgaan. Westmalle werd een cultureel centrum in Vlaanderen.

Op de televisie zagen we Joos Florquin met zijn hond en met Fons Fraeters en Annie Van Avermaet voor een korte dagelijkse uitzending om bij de kijkers correct taalgebruik bij te brengen. Elke morgen hoorden we Marc Galle op de radio in "Voor wie haar soms geweld aandoet", met toemaatje en al.

Uit die tijd stammen ook enkele bekende namen in de mediawereld: Marc Platel, Jan Veestraeten, J. Bouveroux, Mik Billet, Staf Nimmegeers, Edi Clijsters,... Maar ook in de Antwerpse A.B.N.-wereld kwamen we in contact met Frank Van Oorschot, Karel Vertommen, Jan Lehembre,...

De A.B.N.-actie is helaas een stille dood gestorven. De kleinkunst van toen kent een kleine heropleving door het uitbrengen van enkele CD's met liedjes van die tijd. Het uiteindelijk doel "onze actie zelf overbodig maken" is helemaal niet bereikt. Ze lijkt nu nog meer nodig dan in die jaren. We zien geen Florquin, Van Avermaet of Fraeters meer op televisie, wél Bompa met of zonder Lawijt, Lilly met of zonder Marken, Gaston Berghmans - hoe amusant ze allen ook kunnen zijn. En meneer Peeters hakkelt en stottert er massa's dozen in flarden. Gaat de nieuwe manager van de Reyerslaan humor in ABN kunnen brengen?

Franse invloeden, die destijds uit onze taal werden geweerd, worden met genoegen vervangen de Engelse invloeden. Wanneer beginnen we eindelijk eens terug met een A.B.N.-actie?

Raymond Dupont in Het Beertje nr. 237 (februari 1996)

Met dank aan Jan Janssens (64WA) voor het ter beschikking stellen van zijn foto's. We zien o.m. het intermezzo van Mariagaarde, de jury voor de kleinsten en Maria Proost.